Kadıasker (Yeni) Camii (1560)
Banisi: İskilipli Anadolu Kadıaskeri Hacı Molla Cafer Çelebi
Yapım Tarihi: 1560 (16. Yüzyıl)
Yeri: Yenicami Mahallesi
Doğum Tarihi ve Yeri: 1480 – İskilip
Vefat Tarihi ve Yeri: 1570 – İstanbul, Eyüp
Ailesinin soyu, Mâverâünnehir’den Anadolu’ya gelmiştir. Şeyh Muhiddin Yavsi’nin kardeşi, Nebi Halife’nin oğlu ve Şeyhülislam İskilipli Ebussuûd Efendi’nin amcasının oğludur. İskilip’teki eğitimini tamamladıktan sonra İstanbul’a giderek medreselerde kendini geliştirmiştir. İlmiye sınıfına mensup bir aileden geldiği için “Çelebi” unvanıyla anılmıştır. Çeşitli medreselerde müderrislik yapmış, Manisa Müftülüğü görevinde bulunmuş ve Şehzade II. Selim’in hocası olmuştur. Ayrıca Sahn-ı Seman (Yüksek Medrese) müderrisliğine atanmış, 1550 yılında Edirne’de II. Bayezid Medresesi’nde müderris olarak görev almıştır. 6 ay Şam Kadılığı yaptıktan sonra, 1551 yılında “Kadıasker” unvanını kazanmıştır. Görev değişiklikleri ve sık yer değiştirmesi nedeniyle “Cafer-i Tayyar” (Uçan Cafer) lakabıyla anılmıştır.
1556 yılında İstanbul’da emekli olduktan sonra hac görevini yerine getirmiş ve ömrünün geri kalanını Üsküdar’daki evinde ibadet ve ilmi çalışmalarla geçirmiştir. Görüşmelerinde son derece dürüst davranmış, kesinlikle hediye kabul etmemiştir. Pek çok vakıf kurmuş ve bu vakıflara çeşitli gelirler tahsis etmiştir. Son olarak, Üsküdar’daki bahçesini satarak İskilip’te kendi adıyla anılan Kadıasker Camii’ni inşa ettirmiştir. Caminin yanına bir medrese ve kütüphane ekleterek burayı külliye haline getirmiştir. Bu külliyenin masraflarını karşılamak için Şeyhler, Çukurköy, Tepeyakası, Çobanlı ve Gündoğmuş köylerindeki tarla, bahçe ve değirmenlerinin gelirlerini vakfetmiştir. Zamanla medrese ve külliye yıkılmıştır. Cami ise pek çok onarım görmüş ve bugünkü görünümünü 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başlarında almıştır. Caminin adı, 1576 yılında mahalle sakinleri tarafından “Cedid” (yeni) olarak kısaltılmıştır. Eski caminin bazı malzemeleri
kullanılmayarak yeni bir onarımdan geçtiği için halk arasında “Yeni Cami” olarak anılmaya başlanmış ve çevresinde Yeni Cami Mahallesi kurulmuştur.
Caminin özellikleri:
• Kitabesi yoktur.
• Ahşap, kiremit çatılı, tek minareli ve tek kubbelidir.
• Bazı duvarlardaki ve bahçede boşta duran mermer sütunlar, muhtemelen eski camiden kalmadır.
• Caminin içindeki alçı minberdeki bitki motifli süslemeler ve ahşap mihrabın üzerindeki detaylar, 2019 yılındaki restorasyon sırasında ortaya çıkarılmıştır.
• Kubbenin merkezinde 3 metre çapında kalem işi süsleme bulunmaktadır.
• İç kapılarından iki kanadın üzerindeki yazılı panolar dikkat çekicidir. Sağ kapıda “Ya Kâfiyel Hâcât” (Ey ihtiyaçları gideren), sol kapıda ise “Ve Ya Mucîbel Da’vât” (Ey dualara karşılık veren) yazılıdır.
Not: Yenicami Kadıasker Camii, 18. ve 19. yüzyılda yapılmış kalem işi bezemeli kubbesiyle
dikkat çeken bir yapıdır.
